Wegkenmerkendatabase voor middenbermbreedte

In deze wegkenmerkendatabase wordt de breedte van de middenberm vastgelegd. Deze breedte van de middenberm wordt bepaald voor de verkeersveiligheid. Hoe smaller de middenberm, hoe gemakkelijker een voertuig op de verkeerde weghelft kan geraken, met alle gevolgen van dien. Daarbij is het ook van belang om te inventariseren of in de middenberm andere obstakels aanwezig zijn, zoals geleiderails, greppels of andere objecten die kunnen voorkomen dat voertuigen op de verkeerde weghelft kunnen komen.

De breedte van de middenberm wordt vastgelegd bij wegen met gescheiden rijbanen. Daarbij wordt altijd aan de linkerkant van het verhardingsvlak bepaald wat de breedte van de middenberm is. Dit wordt gedaan om te voorkomen dat ook de breedte van de buitenbermen worden bepaald. Voor gescheiden rijbanen wordt in feite de breedte van de middenberm twee keer bepaald. De ene keer voor de heenrichting en de andere keer voor de terugrichting.

De breedte van de middenberm wordt bepaald voor wegen met maximum snelheid van 70 km/h en hoger. Verder worden ook de geleiderails in de middenbermen in kaart gebracht. Wanneer de middenberm een geleiderail bevat dan wordt de breedte van de middenberm voor dat deel van de weg niet in kaart gebracht en in dit WKD-bestand weergegeven.

Voor de detectie van de geleiderail en middenberm moet eerst duidelijk zijn wat wordt verstaan onder de middenberm. In het NWB zijn de éénrichtingswegen gedigitaliseerd in de rijrichting. De middenberm is het gedeelte links van een wegvak totdat een ander wegvak wordt geraakt minus het gedeelte met asfalt (de rijbaan). Voor de detectie van de geleiderail en middenbermbreedte wordt daarom alleen aan de linkerkant van het wegvak gekeken. Eerst wordt onderzocht of er een geleiderail in de middenberm aanwezig is. Indien deze aanwezig is, dan wordt een eventuele middenbermbreedte niet meer vastgelegd. Vanuit verkeersveiligheid is dit wegvak namelijk al "veilig" vanwege de aanwezigheid van de geleiderail.

Informatiebronnen

Voor de totstandkoming van dit WKD-bestand zijn de volgende bronnen gebruikt:

• BGT
• NWB wegvakken
• CBS-indelingen
• NWB maximum snelheid product
• WEGGEG

Beschouwde wegen
De volgende wegen zijn in beschouwing genomen:

• Alle wegvakken (of gedeelten van wegvakken) waar een maximum snelheid van 70 km/h of hoger geldt
• Voor de rijkswegen (wegvakken met WEGBEHSRT = 'R') alle wegen met een baansubsoort Hoofdrijbaan (BST_CODE = 'HR')
• Voor de niet-rijkswegen (wegvakken met WEGBEHSRT <> 'R') alle wegen met een baansubsoort Hoofdrijbaan (BST_CODE = 'HR') of leeg én een relatieve positie (RPE_CODE <> '#')

Definitie en scope van de middenberm
Voor de detectie van de geleiderail en middenberm moet eerst een heldere definitie worden vastgesteld van de middenberm. In het NWB zijn de éénrichtingswegen gedigitaliseerd in de rijrichting. De middenberm is het gedeelte links van een wegvak totdat een ander wegvak wordt geraakt minus het gedeelte met asfalt (de rijbaan). Voor de detectie van de geleiderail en middenbermbreedte wordt daarom alleen aan de linkerkant van het wegvak gekeken.

Eerst wordt onderzocht of er een geleiderail in de middenberm aanwezig is. Indien deze aanwezig is, dan wordt een eventuele middenbermbreedte niet meer vastgelegd. Vanuit verkeersveiligheid is dit wegvak namelijk al "veilig" vanwege de aanwezigheid van de geleiderail. Als geen geleiderail aanwezig is dan wordt gekeken of een middenberm aanwezig is en hiervan wordt de middenberm breedte vastgelegd.

Er worden concreet 2 soorten middenberm vastgelegd:

• "middenberm": bestaande uit alle BGT typen m.u.v. wegdelen en verkeerseiland
• "verkeerseiland": bestaande uit alleen het BGT type verkeerseiland

De middenberm is het gedeelte van kantstreep tot kantstreep doordat ook andere BGT vlakken (zoals water) in beschouwing worden genomen.

Methodiek vaststellen middenbermbreedte

In eerste instantie wordt vastgesteld waar een geleiderail aanwezig is in de middenberm. Van die delen van de middenberm wordt geen breedte vastgesteld. De stappen om de geleiderail in de middenberm vast te stellen worden in het wegkenmerk geleiderails uitgelegd.

Voor het vastleggen van de juiste middenberm breedte wordt gebruik gemaakt van het scanlijnenscript dat is geschreven voor het vaststellen van de breedte van een wegvak. Deze worden verbonden aan relevante BGT vlakken om de juiste breedte vast te kunnen stellen.

Een aantal stappen zijn doorlopen om tot één breedte per middenberm of verkeerseiland per wegvak te komen:

• Selectie van relevante BGT vlakken voor de middenberm
• Kruisende fiets- en voetpaden in de middenberm onderverdelen
• De scanlijnen doorsnijden met de relevante BGT vlakken
• De wegvakgedeelten met middenberm of verkeerseiland extraheren
• Oplossen overlap in wegvakgedeelten middenberm /verkeerseiland

Selectie van relevante BGT vlakken voor de middenberm
In eerste instantie zijn de volgende vlakken vanuit de BGT zijn meegenomen:

• Ondersteunend wegdeel (berm en verkeerseiland)
• Wegdeel (alle rijbanen)

Vervolgens is een nieuw vlakkenbestand opgebouwd gebaseerd op het BGT en opvulling van witruimten zodat de middenbermbreedte van kantstreep tot kantstreep vast te leggen is. Hiervoor wordt een buffer van 100 meter rondom de wegen gemaakt. De buffer en de (ondersteunend) wegdelen worden met elkaar gecombineerd om tot één vlakkenbestand met bermen of verkeerseiland als soort te komen. Dit wordt gedaan door de volgende spelregels toe te passen:

• Delen van de buffer die voorkomen in ondersteunend wegdeel en wegdeel worden verwijderd.
• Delen van de buffer die niet voorkomen in ondersteunend wegdeel en wegdeel worden behouden als zijnde bermen.
• Wegdeel komt niet terug in het gecombineerde bestand
• Ondersteunend wegdeel komt terug in het gecombineerde bestand

Het resultaat is zichtbaar in onderstaande afbeelding. Dit is een locatie op de A1 bij de Veluwe. De gehele middenberm is gecodeerd als berm. Het asfalt van de snelweg en de OWN wegen naast de snelweg zijn de witruimten.

Kruisende fiets- en voetpaden in de middenberm onderverdelen
Het is wenselijk dat een kruisend fietspad als onderdeel van een berm of verkeerseiland wordt gezien, omdat hier anders een gat ontstaat waar geen berm of verkeerseiland is (linker afbeelding).

De fiets- en voetpaden worden toegekend aan de bermen of verkeerseilanden op basis van de volgende spelregels:

• Als een fiets- en voetpad ligt naast een berm, dan wordt deze onderdeel van de berm
• Als een fiets- en voetpad ligt naast een verkeerseiland, dan wordt deze onderdeel van het verkeerseiland (middelste afbeelding)
• Als een fiets- en voetpad ligt naast zowel een berm als een verkeerseiland, dan wordt deze onderdeel van het verkeerseiland (rechterafbeelding)

Bij deze methode worden ook fiets- en voetpaden in de buitenberm onderverdeeld, maar deze doen in een latere fase niet mee bij de breedte bepaling.

Scanlijnen doorsnijden met de relevante BGT vlakken
Voor het bepalen van de breedte van de bermen is gebruik gemaakt van scanlijnen die haaks op de wegvakken worden aangemaakt. Bij HWN wegvakken zijn scanlijnen om de 10 meter gegenereerd, en bij OWN wegvakken om de 5 meter. De scanlijnen zijn alleen aan de linkerkant van de weg gemaakt omdat de middenberm ook aan deze kant ligt. Aangezien de middenberm bij sommigen gedeelten van de A1 maar liefst 80 meter breed is, is gekozen voor een scanlijnlengte van 100 meter. De scanlijnen worden geïntersect met de relevante BGT vlakken en door middel van de volgende spelregels kunnen ze afvallen:

• Ze een BGT vlak niet in z'n geheel doorsnijden
• Ze voorbij een andere NWB wegvak liggen
• Ze bij viaducten liggen
• Ze een BGT vlak schuin doorsnijden

Uiteindelijk blijven alleen de relevante scanlijngedeelten bij de middenberm over.

Het komt voor dat individuele scanlijnen in de middenberm zowel een berm als een verkeerseiland doorsnijden (linker afbeelding).

Hier wordt de gehele scanlijn als verkeerseiland aangemerkt (rechter afbeelding).

Wegvakgedeelten met middenberm of verkeerseiland extraheren
Er wordt exact vastgelegd voor welk gedeelte van het wegvak de middenberm of het verkeerseiland van toepassing is. Als wordt uitgegaan van de goedgekeurde scanlijnen voor de afbakening, dan ontstaan gaten bij de overgang van berm naar verkeerseiland terwijl deze in werkelijkheid mogelijk wel aan elkaar liggen. In de onderstaande afbeelding wordt met de blauwe lijnen getoond welk gat ontstaat als gebruik wordt gemaakt van de goedgekeurde scanlijnen.

Er wordt daarom uitgegaan van de vlakken die horen bij de goedgekeurde scanlijnen. Hiervan worden vormpunten van het vlak gesnapt naar het wegvak (linker afbeelding), waardoor de afbakening exacter is.

Alle vormpunten die behoren bij een berm of verkeerseiland worden samengenomen en op basis van het eerste en laatste vormpunt kan een wegvakgedeelte worden gegeneerd die een middenberm of verkeerseiland in de middenberm heeft. Op de rechterafbeelding zijn deze wegvakgedeelten zichtbaar waarbij de stippellijnen de mediaan breedte van de berm/verkeerseiland bevat.

Oplossen overlap in wegvakgedeelten middenberm/verkeerseiland

Het komt soms voor dat een verkeerseiland rond afloopt, hierdoor ontstaat overlap in de afbakening van het verkeerseiland en de middenberm (links) Dit wordt opgelost door het gedeelte van de overlap te verdelen over het verkeerseiland en de middenberm (rechts).

Soms is een verkeerseiland of berm doorsneden door maar één of twee scanlijnen, deze zijn uiteindelijk weer verwijderd omdat het om hele korte stukjes gaat en de betrouwbaarheid van de mediaanbreedte bij deze kleine stukken bermen en verkeerseiland lager is. Verkeerseilanden en bermen die minimaal 3 goedgekeurde scanlijnen hebben landen in het uiteindelijke WKD bestand.

Resultaat
Op basis van de hiervoor beschreven methodes ontstaat uiteindelijk een databestand waarbij per wegdeel is aangegeven of er sprake is van een middenberm, om welk type middenberm het gaat en hoe breed deze middenberm is. Een voorbeeld hiervan is weergegeven in de onderstaand figuur.

Relevante links

• Meer informatie over de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT)
• Uitleg over de baansubsoort (BST) codering in het NWB
• Wegkenmerken database Maximum Snelheden
• De WEGGEG dataset

Updatefrequentie

Eenmaal per maand wordt dus een NWB voor publicatie gegenereerd en beschikbaar gesteld. Tegelijkertijd wordt dan de bestaande WKD database gecorrigeerd voor de gewijzigde NWB wegvakken, de WKD is dus ook eenmaal per maand geactualiseerd beschikbaar.

Op dit moment wordt de brondata nog niet geüpdatet. Dit betekent dat elke maand meer wegkenmerken zullen wegvallen door toevoegen van nieuwe wegvakken of splitsen van wegvakken.

Attributen

Het WKD-bestand bevat een groot aantal attributen die hieronder beschreven worden:

Attribuut	Omschrijving
BEGINDAT	De eerste datum waarop het wegkenmerk geldig is. Dit is de datum waarop het wegkenmerk voor het eerst voorkomt of voor het laatst gemuteerd is.
WEGVAK_ID	Het unieke nummer voor een Wegvak.
WVK_BEGDAT	De eerste datum waarop deze vorm en inhoud van betreffende Wegvak geldig is
NWB_VERSIE	Dit is de datum waarop de waarde in het WKD bestand voor het laatst is geüpdatet. Het gaat hier om de brondata waarop het WKD-bestand is gebaseerd.
VAN	Beginpunt van het wegvakdeel binnen het betreffende wegvak, van waaraf dit wegkenmerk geldt (meter)
TOT	Eindpunt van het wegvakdeel binnen het betreffende wegvak, tot waaraan dit wegkenmerk geldt (meter)
KANTCODE	Dit geeft de letter aan van kant waar de middenbermbreedte van wordt bepaald ten opzichte van de rijbaan. Dit is in alle gevallen de L.
POSOMSCHR	Dit geeft weer welke berm wordt beschouwd. Voor deze WKD is dat de middenberm zonder geleiderail
SOORT	Dit geeft het object aan waarvan de breedte wordt bepaald. Mogelijke waarden zijn “Verkeerseiland” en “Berm”.
BREEDTE	Dit geeft de breedte weer van de berm of het verkeerseiland in meter met één decimaal.

Een voorbeeld van het WKD-bestand is hierna weergegeven.